Stary rok Państwowe Muzeum Etnograficzne żegna nową, bardzo dobrą wystawą. W ostatnich miesiącach ze sporą sympatią obserwujemy prokobiecą narrację tej instytucji. Po interesującej ekspozycji poświęconej polskim antropolożkom, PME dla odmiany prezentuje sylwetki czterech związanych z Warszawą malarek nieprofesjonalnych. To mocny akcent w panoramie stołecznej oferty kulturalnej. Artystki nieprofesjonalne, ale wybitne: Maria Korsak, Łucja Mickiewicz, Leokadia Płonkowej i Halina Walickia – oto kobiety, które cechowały talent, pasja i pożądana w sztuce intuicja.
Cztery bohaterki wystawy to – jak piszą organizatorzy wystawy – cztery odrębne życiorysy, które łączy szukanie własnej drogi w sztuce. Chociaż losy każdej z kobiet naznaczone były przeżyciami wojennymi, traumami obozowymi czy chorobami, to wybierane przez nie drogi życiowe pokazują pozytywny obraz dążenia do szczęścia i samorealizacji.
Nie tylko Nikifor
Odkrycie sztuki Nikifora Krynickiego przez małżeństwo Banachów doczekało się w Polsce ekranizacji, a jego dzieła i nazwisko (a właściwie pseudonim) są dobrze znane. Artystki, których dzieła dziś mamy okazję (warto!) poznać świat poznał dzięki badaczowi i promotorowi sztuki naiwnej Aleksanderowi Jackowskiemu (1920–2017), który w 1965 roku w warszawskiej Zachęcie zorganizował pierwszą w Polsce przeglądową wystawę twórczości artystów nieprofesjonalnych. Jackowski zwracał uwagę na łączenie się dzieła i osobowości u takich twórców, manifestujące się w większym stopniu niż u artystów profesjonalnych.
– Bogata kolekcja Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie to nie tylko sztuka ludowa pochodząca z terenów wiejskich, to także spora liczba dzieł, których autorki i autorzy mieszkali w miastach. Tym razem postanowiliśmy zaprezentować naszej publiczności malarstwo kobiet malujących Warszawę lub w Warszawie tworzących – mówi Robert Zydel, dyrektor muzeum.
Wystawa „Malarki warszawskie. Szkice ze sztuki zwanej naiwną” stanowi okazję do zaprezentowania kolekcji tej sztuki Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, która należy do najcenniejszych w Polsce. Jest zarazem jedynym tego typu zbiorem przechowywanym w Warszawie. Znajdują się w niej dzieła wystawiane przez Jackowskiego, uzupełniane późniejszymi nabytkami. Na ekspozycji znalazły się także prace wypożyczone z innych zbiorów: obrazy Marii Korsak z kolekcji Mariana Pokropka oraz praca ze zbiorów osoby prywatnej. Siedem prac użyczyło Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu. Łącznie zobaczyć będzie można blisko 100 dzieł. Na wystawie dominować będzie malarstwo, jednak obecne będą również hafty czy prace wykonane tuszem, a także szkice prezentowane w gablotach w zaaranżowanej na ekspozycji pracowni Leokadii Płonkowej, która w testamencie przekazała muzeum cały swój dorobek twórczy.
– Szukając klucza do wystawy wybrałam miejsce – Warszawę – nie kojarzącą się z taką twórczością, pewnego rodzaju niespodziankę. Wybrałam cztery wybitne, nieżyjące już artystki mieszkające w stolicy. Za życia aktywne, widziane i doceniane; co niewyobrażalne, ale jedna z nich w 1962 roku miała indywidualną wystawę Museum of Modern Art w Miami (USA). Dzisiaj właściwie zapomniane, a każda z nich to ciekawa opowieść o ludzkich wojennych i powojennych losach, o marzeniach o sztuce, determinacji w dążeniu do ich spełnienia. To opowieść o pełnych pasji kobietach, którym tworzenie nadało sens życiu.”. – tłumaczy Alicja Mironiuk Nikolska, kuratorka wystawy.
Bohaterki wystawy tworzyły dzieła, które mimo że należą do jednego nurtu sztuki, to jednak zauważalnie różnią się od siebie. Maria Korsak znana jest jako malarka warszawskich parków, która w dekoracyjnych obrazach „stylizowała” przyrodę. Leokadia Płonkowa dała się poznać jako malarka o zadziwiającej wrażliwości kolorystycznej. Halina Walicka z kolei malowała odrealnione, idylliczne sceny, a Łucja Mickiewicz to przede wszystkim twórczyni oryginalnych haftowanych pejzaży, która początkowo pracowała u warszawskich modystów, a jej hafty i wyszycia na ubraniach porównywane były do wiedeńskich.
Dzieła, które zostaną zaprezentowane w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie na wystawie „Malarki warszawskie. Szkice ze sztuki zwanej naiwną” to często twórczość wieku późnego artystów. Wystawa stwarza okazję do poznania motywacji twórczyń, dla których sztuka stanowiła formę terapii. Dzięki opowieściom, jakie artystki przekazały za pomocą tworzonych przez siebie obrazów, możliwy będzie wgląd w ich emocje, rolę kobiet w ówczesnym świecie i sposoby radzenia sobie z codziennymi problemami.
Wystawa „Malarki warszawskie” stwarza również okazję, by spojrzeć na miasto tak, jak widziały je autorki eksponowanych prac. Wszystkie one tworzyły w Warszawie i związek z nią znalazł silne odbicie w ich twórczości. Wystawa umożliwi doświadczenie odbycia spaceru ulicami miasta, kierując się punktami, które zaznaczyły się w życiorysach malarek.
Wystawie towarzyszyć będzie program edukacyjny dla osób z niepełnosprawnościami, realizowany wspólnie z Fundacją Dostępnej Kultury Wizualnej „Wielozmysły”. Z myślą o dostępności form wizualnych dla osób niewidzących i niedowidzących przygotowane zostaną audiodeskrypcje
i tyflografiki. Zorganizowane zostaną oprowadzania kuratorskie, w tym dostosowane do osób
z niepełnosprawnością wzroku i słuchu (w PJM).
„Malarki warszawskie. Szkice ze sztuki zwanej naiwną”, zrealizowana w ramach projektu „Malarki warszawskie. Szkice ze sztuki zwanej naiwną” sfinansowanego ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego oraz Miasta Stołecznego Warszawy.
Czynna od 1 grudnia do 4 czerwca 2023 r. , Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, ul. Kredytowa 1. Wystawa objęta patronatem medialnym VOGUE, Chilli Zet, Notes Na 6 Tygodni, Zwykłe Życie
