Od 2000 roku teren elektrowni na Powiślu aż cztery razy zmieniał właścicieli. Pierwszy z nich, firma Vattenfall, już rok po zakupie większościowego pakietu akcji Elektrowni Warszawskich SA zdecydowała o zakończeniu działalności Elektrociepłowni Powiśle. Kolejni włodarze systematycznie zaniedbywali wpisane w 2005 roku do rejestru zabytków obiekty, doprowadzając je do skrajnej ruiny.



epHistoria energii elektrycznej ma już 200 lat, zaś jej upowszechnianie w miastach następowało wraz z budową elektrowni miejskich. W Warszawie małe zespoły prądotwórcze, głównie w fabrykach, instalowano już pod koniec XIX wieku. Pierwszy projekt miejskiej elektrowni powstał w 1896 roku, lecz nie doszło do jego realizacji. W 1898 roku William H. Lindley przedstawił swój konkurencyjny projekt. Jego założenia zostały zrealizowane dopiero w 1904 roku, gdy uruchomiona została na Powiślu Elektrownia Warszawska.

ep

W 1901 roku niemiecki przemysłowiec Johann Sigmund Schuckert otworzył w Warszawie przedstawicielstwo swojej firmy o nazwie Rosyjskie Towarzystwo Elektryczne Schuckert i S-ka. Rok później firma, w wyniku podpisanej umowy z Magistratem Miasta, otrzymała wyłączność na dostawę energii elektrycznej w granicach ówczesnej Warszawy. Dla realizacji tego przedsięwzięcia Schuckert w 1903 roku założył spółkę akcyjną Compagnie d’Eléctricité de Varsovie Société Anonyme, czyli Towarzystwo Elektryczności w Warszawie Spółka Akcyjna. Zgodnie z umową koncesyjną nowo założona spółka musiała mieć zgodę Rady Ministrów na prowadzenie działalności na terenie całej Rosji. 15 kwietnia 1901 roku Rada Ministrów w Petersburgu podjęła uchwałę zezwalającą na zawarcie umowy z akcyjnym towarzystwem pod nazwą Rosyjskie Towarzystwo Elektryczne Schuckert i S-ka na wytwarzanie i dostarczanie energii elektrycznej dla Warszawy. Na tej podstawie 11 stycznia 1902 roku Magistrat przyznał towarzystwu prawo do urządzenia i eksploatowania w Warszawie elektrycznego oświetlenia.

W pierwszym okresie spółka zainwestowała w energetykę warszawską ponad 15 mln franków szwajcarskich, głównie na finansowanie Elektrowni Tymczasowej, a następnie na pierwszy etap prac w Elektrowni Warszawskiej (w tym na jej uruchomienie w 1904 roku i rozbudowę w latach 1908−1912) oraz budowę sieci energetycznej w mieście, łącznie z oświetleniem ulicznym.

1 września 1903 roku dokonano uroczystego wmurowania aktu erekcyjnego pod budynek Elektrowni Centralnej. Następnie został uruchomiony jeden z zespołów prądotwórczych Elektrowni Tymczasowej. Około godz. 15:50 po raz pierwszy dostarczono energię elektryczną do prywatnych odbiorców. 7 listopada 1904 roku została uruchomiona elektrownia centralna nazwana Elektrownią Warszawską. Używane były również inne nazwy: Elektrownia Miejska lub Elektrownia na Powiślu. Po 1912 roku elektrownia uzyskała moc większą niż przewidywał Lindley. Mimo to nie zaspokajała potrzeb miasta, do czego zobowiązywały postanowienia koncesji. Na tym tle powstał spór pomiędzy Urzędem Miasta a Towarzystwem, zakończony przejęciem elektrowni przez miasto.

Węgiel do elektrowni dostarczano wozami z zaprzęgiem konnym ze stacji kolejowej. W 1914 roku wybudowano dwa pierwsze kanały podziemne pomiędzy budynkiem ze zbiornikiem wodnym (zw. kesonem) a Wisłą − doprowadzający i odprowadzający wodę chłodniczą. W kolejnych latach liczba kanałów zwiększyła się do 8.

W 1915 roku wojska niemieckie zajęły Warszawę. Kilka dni wcześniej elektrownię opuścili członkowie zarządu. Niemcy wprowadzili tak zwany przymusowy zarząd wojskowy, a następnie Cesarsko-Niemiecki Zarząd Przymusowy. Okres zarządu niemieckiego oznaczał zmniejszenie produkcji prądu i w konsekwencji wprowadzenie limitów dla mieszkańców, a także częściowy demontaż instalacji energetycznej oraz urządzeń samej elektrowni.

Po odzyskaniu niepodległości w 1917 roku, do czasu powrotu Zarządu Towarzystwa Elektryczności, rząd polski ustanowił dla elektrowni Zarząd Państwowy nad Elektrownią Warszawską. Towarzystwo Elektryczności przejęło elektrownię dopiero w 1924 roku. W okresie zarządu państwowego przystąpiono do dalszej rozbudowy elektrowni, zaś w 1923 roku doprowadzono do niej tory kolejowe od dworca towarowego Warszawa Gdańska. Tak zorganizowany transport kolejowy wykorzystywano aż do 1974 roku.

16 lipca 1936 roku Elektrownia Warszawska przeszła na własność miasta. Przejęcie nastąpiło na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie. Inicjatorem skierowania tam sprawy był ówczesny prezydent Warszawy Stefan Starzyński, który uważał, że Towarzystwo Elektryczności nie wywiązuje się ze swych zobowiązań ze szkodą dla miasta.

Pełna wersja tego i pozostałych artykułów dostępna jest w papierowym wydaniu Kuriera Warszawskiego nr 4 (54)/2016.

Wiadomości i informacje z Warszawy http://kurier-warszawski.pl